Για την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών
- Κώστας Ρώτας
- PLUS
Ένα κείμενο σχετικό με την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών στη δευτεροβάθμια. Γιατί η αξιολόγηση θα μπορούσε να βοηθήσει, τι προβλήματα υπάρχουν στην εφαρμογή της, γιατί δεν προχωράει και πώς σκέφτονται οι καθηγητές για αυτήν.
Γιατί χρειάζεται η αξιολόγηση
Ένας λόγος έχει να κάνει με την δημοκρατική λειτουργία. Το σχολείο είναι μια μικρή κοινωνία μέσα στην κοινωνία. Ο καθηγητής στο σχολείο έχει μεγάλη εξουσία στα παιδιά γιατί έτσι είναι η φύση του επαγγέλματος. Η κάθε εξουσία πρέπει να ελέγχεται, αλλιώς μιλάμε για αυταρχισμό. Υπάρχουν τρόποι να ελεγχθεί ο καθηγητής που κάνει την δουλειά του, η αξιολόγηση μπορεί να είναι ένας ακόμα. Ένα πιο δημοκρατικό σχολείο πρέπει να περνάει το μήνυμα σε όλους ότι όλοι ελέγχονται, κανείς δεν έχει απόλυτη εξουσία να κάνει ό,τι θέλει. Γιατί δυστυχώς υπάρχουν καθηγητές που εκμεταλλεύονται την θέση τους και θεωρούν ότι μπορούν να κάνουν ό,τι θέλουν.
Πέρα από αυτό, η δουλειά του εκπαιδευτικού είναι δύσκολη και η αξιολόγηση μπορεί να καθοδηγήσει έναν καθηγητή. Μπορεί να βοηθήσει στην επιλογή των κατάλληλων για διευθυντικές θέσεις γιατί αυτό θέλει ειδικές ικανότητες. Θα μπορούσε να εντοπίσει καθηγητές με προβληματικές συμπεριφορές που δημιουργούν προβλήματα. Σε επίπεδο σχολείου, με ερωτηματολόγια στους καθηγητές και στους μαθητές, θα μπορούσε μια αξιολόγηση να εντοπίσει σε ποια σχολεία υπάρχουν προβλήματα στις σχέσεις καθηγητών - μαθητών ή προβλήματα με βία και μπούλινγκ. Γιατί όλα τα σχολεία δεν είναι ίδια, αλλού γίνεται σωστή δουλειά και αλλού όχι. Εκεί που υπάρχει πρόβλημα πρέπει κάπως να εντοπίζεται ώστε να υπάρχουν παρεμβάσεις.
Πολλά θετικά μπορεί να σκεφτεί κανείς για την αξιολόγηση. Στην πράξη τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά.
Γιατί η αξιολόγηση δεν προχωρά
Βασικά οι καθηγητές αντιδρούν στη αξιολόγηση γιατί θεωρούν ότι θίγει τα εργατικά τους. Βλέπουν μόνο αρνητικά χωρίς να βλέπουν τα θετικά. Υπάρχει ο αντίλογος: είναι ότι θα δημιουργήσει ανταγωνισμό μεταξύ τους, θα χαλάσει τις σχέσεις τους. Σε πιο πρακτικά θέματα, αντιδρούν π.χ. στο να μπαίνει επιθεωρητής στην τάξη και να ελέγχει το πώς γίνεται το μάθημα γιατί ο καθηγητής θα αισθάνεται άβολα και αμήχανα. Σε αυτήν την περίπτωση δεν θα κάνει μάθημα "φυσιολογικά" όπως τις άλλες φορές. Δεν έχουν άδικο.
Όμως ο λόγος που δεν προχωρά δεν είναι οι αντιδράσεις των καθηγητών.
Αξιολογικές διαδικασίες υπάρχουν στη δευτεροβάθμια εδώ και δεκαετίες. Π.χ. οι συνεντεύξεις για την επιλογή των διευθυντών των σχολικών μονάδων. Υπάρχει πολλή γκρίνια σχετικά με αυτές τις συνεντεύξεις ότι είναι άδικες, εκεί παίζουν ρόλο κομματικά κριτήρια, προσωπικές φιλίες, κλίκες κλπ. Στα μικρά μέρη όλοι γνωρίζονται, υπάρχουν συμπάθειες και αντιπάθειες. Δυστυχώς παίζουν ρόλο. Πολλές φορές καταλήγουν σε μηνύσεις, οπότε η αξιολογική διαδικασία αντί να βοηθήσει την κατάσταση την χειροτερεύει.
Η αξιολόγηση έχει να κάνει με το γενικότερο θέμα της αξιοκρατίας στο δημόσιο. Ποιος θα αξιολογήσει ποιον; Για να λειτουργήσει η αξιολόγηση πρέπει ο αξιολογούμενος να έχει εμπιστοσύνη και σε αυτόν που τον αξιολογεί και στο σύστημα γενικότερα. Πρέπει το σύστημα να εμπνέει εμπιστοσύνη και γενικώς να υπάρχει η εντύπωση ότι τα πράγματα λειτουργούν δίκαια και ότι "ξέρουμε τί κάνουμε". Αυτός που θα έχει αρνητική αξιολόγηση πρέπει να σκέφτεται όχι ότι αδικήθηκε, αλλά ότι κάτι κάνει λάθος και πρέπει να το αλλάξει.
Πριν ξεκινήσει η αξιολόγηση, θα πρέπει το σύστημα να αποκτήσει αξιοπιστία στους καθηγητές. Να έχουν οι καθηγητές την αίσθηση ότι στο υπουργείο κάνουν κάτι σωστό που τελικά θα τους ωφελήσει. Μια ιδέα θα ήταν η αξιολόγηση να ξεκινήσει "από πάνω προς τα κάτω" χωρίς να υπάρχουν σε αυτήν κομματικά κριτήρια. Ίσως αυτό σιγά σιγά να ανακτούσε την εμπιστοσύνη και να φτάσουμε κάποτε στο σημείο να μπορεί και ο διευθυντής του σχολείου να αξιολογήσει των καθηγητή.
Σε πολλές περιπτώσεις οι σχέσεις μεταξύ καθηγητών στον σύλλογο δεν είναι καθόλου καλές. Στα σχολεία υπάρχει ένταση και άγχος, το περιβάλλον είναι τοξικό και αυτό έχει αρνητικές συνέπειες στο πόσο είναι ευχαριστημένοι οι καθηγητές από την δουλειά τους, και στην ζωή τους γενικότερα. Θεωρητικά η αξιολόγηση θα μπορούσε να βοηθήσει σε αυτό. Στην πράξη όμως μια αξιολόγηση που δεν θα είναι σωστή θα φέρει και άλλες εντάσεις, θα χειροτερέψει την κατάσταση που ήδη είναι οριακή.
Τι λένε οι καθηγητές
Πριν κάποια χρόνια είχε δοθεί στο σχολείο η δυνατότητα στους εκπαιδευτικούς να καταγράψουν την άποψή τους για την αξιολόγηση σε ένα ερωτηματολόγιο και αυτή να σταλεί ανώνυμα στο υπουργείο. Η διαδικασία γινόταν σε ηλεκτρονική πλατφόρμα του υπουργείου, στην οποία υπήρχε και πεδίο με ελεύθερο κείμενο όπου ο κάθε καθηγητής μπορούσε να γράψει ό,τι θέλει και να το στείλει. Η διαδικασία ξεκινούσε με κωδικούς που στέλνονταν στον διευθυντή του κάθε σχολείου, ο οποίος έδινε από έναν κωδικό σε κάθε καθηγητή χωρίς όμως να υπάρχει κάπου το ποιος κωδικός δόθηκε σε ποιον, ώστε η διαδικασία να παραμένει ανώνυμη. Ο καθηγητής θα έμπαινε με τον κωδικό στο σύστημα και θα συμπλήρωνε τα πεδία, τα οποία αυτόματα πήγαιναν κάπου στο υπουργείο.
Η ΟΛΜΕ και οι τοπικές ΕΛΜΕ αντέδρασαν σε αυτό το ερωτηματολόγιο, επειδή αντιτίθεται στην αξιολόγηση, και ζήτησε από τους καθηγητές όχι απλά να μην συμπληρώσουν το ερωτηματολόγιο αλλά να μην παραλάβουν καν τους κωδικούς. Οι καθηγητές στη μεγάλη πλειοψηφία δεν συμμετείχαν, όπως τους υπέδειξε το σωματείο τους.
Η αντίδραση των συνδικαλιστών σχετικά με αυτό το ερωτηματολόγιο δημιουργεί προβλήματα. Επειδή εκπροσωπεί τους καθηγητές, τους ζητά να μη στέλνουν οι ίδιοι την γνώμη τους στο υπουργείο; Δεν μπορεί ο καθηγητής να έχει άλλη άποψη από το σωματείο; Επειδή κάποιος ψηφίζει πρέπει υποχρεωτικά να έχει την άποψη της πλειοψηφίας; Στη δημοκρατία δεν υπάρχουν μειοψηφίες;
Και βέβαια είναι και οι καθηγητές που στην πλειοψηφία τους κάναν όπως τους υπέδειξε το σωματείο. Μπορούν δηλαδή να λένε την άποψή τους στις καφετέριες και στο facebook και αλλού στο internet, αλλά δεν μπορούν να γράψουν δύο προτάσεις με ό,τι πιστεύουν και να την στείλουν στο υπουργείο. Εκεί ακριβώς δηλαδή που πρέπει να ακουστεί. Ας την γράψουν και το υπουργείο ας την αγνοήσει. Άμα σου λένε να πεις την άποψή σου πρέπει να την λες, αλλιώς αφήνεις τους άλλους να αποφασίζουν για εσένα.
Μάλιστα η διαδικασία εξασφάλιζε ανωνυμία, λες και υπάρχει πρόβλημα να πει την άποψή του ο καθηγητής στο υπουργείο για την αξιολόγηση, ή για οποιοδήποτε άλλο θέμα της εκπαίδευσης, επώνυμα.
Αυτή η στάση των καθηγητών δεν δείχνει ότι είναι εναντίον της αξιολόγησης, ούτε δείχνει εμπιστοσύνη στο σωματείο. Δείχνει ότι δεν ενδιαφέρονται. Βολεύονται με αυτό που υπάρχει. Και αναρωτιέται κανείς πώς θα μπορούσε να προχωρήσει το οτιδήποτε θετικό στην εκπαίδευση χωρίς τη συμμετοχή των καθηγητών.