Ο Yiakou μάς προτρέπει να επαναστατήσουμε δια της τέχνης
Συνέντευξη με τον γνωστό street artist της Αθήνας
O Yiakou αποτελεί έναν από τους πιο φημισμένους street artists της πόλης, που -για καλή μας τύχη- συνεχίζει ακατάπαυστα να δίνει χρώμα στο γκρίζο μας. Πέρα από τα υπέροχα έργα του, εκείνο που σου κάνει εντύπωση από το πρώτο λεπτό συζήτησης μαζί του είναι η καλλιέργεια, οι ώριμες απόψεις του, η ηρεμία του και το πόσο φιλοσοφημένη είναι η τέχνη του. Μόνο τυχαίο δεν είναι όλο αυτό, φυσικά, αφού δεν ζωγραφίζει απλώς, αλλά γράφει και είναι γενικά ένας σκεπτόμενος καλλιτέχνης, ο οποίος προσπαθεί μέσα από τα έργα του να μας μεταφέρει το συναίσθημα και τη θετική του ενέργεια. Όσο για το μήνυμα που στέλνει προς όλο τον κόσμο και αξίζει να κρατήσουμε; «Ας επαναστατήσουμε με την τέχνη»!
Ακολουθεί ολόκληρη η άκρως ενδιαφέρουσα συνέντευξη, την οποία ο καλλιτέχνης παραχώρησε τηλεφωνικά στο tempo.gr. Ο λόγος στον ίδιο. Τον ευχαριστούμε.
- Πότε ξεκίνησες και από ποιους επηρεάστηκες; Επίσης, από πού εμπνέεσαι για τα έργα σου; Έχεις κάποια συγκεκριμένη θεματολογία με την οποία καταπιάνεσαι ή όλα εξαρτώνται από την έμπνευση της στιγμής;
Ζωγραφίζω από πολύ μικρός, από πεντέμισι χρονών. Στα έξι μου έκανα την πρώτη ατομική μου έκθεση με σαράντα πέντε ζωγραφιές. Στα δεκατέσσερα περίπου άρχισα να εμπλέκομαι με το κομμάτι του street art, bmx, hip hop, οπότε η τέχνη μου πέρασε από το παιδικό και το ζωγραφικό στο πιο urban στοιχείο, που ήταν και τότε στη μόδα. Στα δεκαοκτώ μου, γεννήθηκε ο Yiakou, αυτός δηλαδή που μέχρι σήμερα συνεχίζει να εξελίσσεται και να δημιουργεί. Τότε έπρεπε να φτιάξω μια καλλιτεχνική ταυτότητα, έτσι ώστε να είμαι αναγνωρίσιμος. Στόχος μου ήταν να μπορέσω τον εσωτερικό μου κόσμο και όλα όσα μπορώ να φανταστώ και να ονειρευτώ, να τα δημιουργήσω και να τα εκπροσωπήσω. Από αυτή την ηλικία, δημιουργώ θέματα που έχουν σχέση με τον έρωτα, τα όνειρα, τα ταξίδια, τα πνευματικά ταξίδια. Τα χαρακτηριστικά χρώματα που χρησιμοποιώ είναι το ροζ, το μωβ και οτιδήποτε μπορεί να ταιριάξει με αυτά. Οπότε, συνδυαστικά μπορεί να είναι και το μπλε.
- Δημόσιοι φορείς και εταιρείες συνεργάζονται συχνά με street artists, στους οποίους αναθέτουν διάφορες ζωγραφικές παραγγελίες για έργα του δρόμου. Απ’ όσο γνωρίζω, έχεις κάνει κι εσύ γκράφιτι για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Πώς λειτουργεί όλο αυτό;
Όταν ένας καλλιτέχνης καταφέρει να επικοινωνεί ουσιαστικά με τον κόσμο γύρω του, μπορεί να εκπροσωπήσει και έναν μεγάλο αριθμό ανθρώπων. Ένα δημιούργημα το οποίο υπάρχει σε κοινή θέα, είτε είναι σε gallery είτε είναι στο δρόμο, έχει πολύ μεγάλες πιθανότητες να ταυτιστεί και να επικοινωνήσει με τον κόσμο. Έτσι, λοιπόν, επειδή στην ουσία είναι σαν να επικοινωνώ με τους ανθρώπους και να είμαι μέσα από τη ζωγραφική μου το σύνολο κάποιων ανθρώπων (πιθανόν των συναισθηματικών ανθρώπων, με βάση αυτά που ζωγραφίζω), υπάρχουν διάφορες εταιρείες ή ακόμα και κρατικοί φορείς, όπως ήταν το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, όπου στην ουσία αυτό που ζητάνε πάντα είναι να δημιουργηθεί ένα έργο, το οποίο συνδέει το κομμάτι της κουλτούρας που ζούμε, δηλαδή την τέχνη, παράλληλα με τον κόσμο των συναισθημάτων (οπότε και τον κόσμο των ανθρώπων που επικοινωνεί με αυτόν) και κάποιες φορές με κάποιο μήνυμα, το οποίο η εταιρεία που μπορεί να εκπροσωπήσω θέλει να μεταφέρει. Σπάνια υπάρχουν συνεργασίες που να ζητούν μόνο το badge (το σήμα). Συνήθως αυτό δεν το βρίσκω και τόσο ενδιαφέρον. Από την άλλη πλευρά, όταν κάποιος ζητάει να ενώσω τα στοιχεία της κοινωνίας με τη φιλοσοφία μιας εταιρείας, κάτι τέτοιο μου αρέσει πάρα πολύ, οπότε βγαίνει και τέλειο αποτέλεσμα.
- Μήπως, όμως, υπάρχει ο κίνδυνος να χαθεί το επαναστατικό πνεύμα που έχει από τη φύση της η εν λόγω τέχνη, όταν έρχεται σε επαφή με πολιτικούς φορείς;
Άλλο επανάσταση με τη γενική έννοια και άλλο αντίδραση. Σίγουρα, ένα κομμάτι του γκράφιτι προκύπτει μέσα από μια κοινωνική αντίδραση. Και αυτό ξεχωρίζεται από μόνο του. Φαίνεται, άλλωστε, και από τη σκληρότητα που μπορεί να έχουν τα γκράφιτι που βλέπουμε στους δρόμους, τα συνθήματα, όπως είναι το βασανίζομαι και κάποια tags. Αυτό όμως είναι διαφορετικό κομμάτι από εκείνο της επανάστασης που έχει η ίδια η τέχνη από μόνη της. Η τέχνη φέρει την επανάσταση σε κάθε επίπεδο. Κάθε μέρα που περνάει, η εξέλιξη της ίδιας της τέχνης είναι μια επανάσταση, καθώς ξεχωρίζει από την προηγούμενη μέρα. Δηλαδή, επαναστατείς στο ήδη υπάρχον. Έτσι, λοιπόν, η τέχνη του γκράφιτι ή του street art, όσο υπάρχει και εξελίσσεται, επαναστατεί στα κατεστημένα της ίδιας της τέχνης. Οπότε δεν χάνει τη μαγεία της ίδιας της επανάστασης. Έτσι κι αλλιώς, το οτιδήποτε ξεπερνάει το κατεστημένο, είναι σαν να επαναστατεί σε κάτι προηγούμενο. Τώρα σε ό,τι αφορά τη συνεργασία με κοινωνικούς φορείς, όπως είναι οι δήμοι και μεγάλες κρατικές οργανώσεις, πάνω στο εν λόγω κομμάτι δεν υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο σημείο όπου πρέπει να επαναστατήσει κάποιος. Η επανάσταση σε ένα αστικό τοπίο μέσω του χρώματος είναι από μόνη της τεράστια. Δηλαδή, το γεγονός ότι μπορεί να διοργανωθεί κάποιο Φεστιβάλ ή μια ωραία μεγάλη τοιχογραφία σε έναν γκρίζο τόπο, σε ένα μουντζουριασμένο ή αδιάφορο σημείο της πόλης μας, αποτελεί από μόνο του επανάσταση. Και νομίζω ότι αυτό είναι που αφουγκράζονται οι εκπρόσωποι από την άλλη πλευρά όταν ζητούν συνεργασία μαζί μας ή μαζί μου. Αντιλαμβανόμαστε όλοι ότι αυτό που ζούμε πλέον είναι αρκετά βαρετό και κουραστικό. Ας επαναστατήσουμε με την τέχνη.
- Νιώθεις ότι η τέχνη σου αναβαθμίζει, ανανεώνει, κάνει πιο ελκυστικές τις αθηναϊκές γειτονιές; Τι έχεις να πεις για την άποψη που υποστηρίζει ότι η «πληρωμένη» τέχνη με τα γιγάντια murals εντάσσεται στη διαδικασία του gentrification υποβαθμισμένων περιοχών και συμβάλλει, στο βαθμό που της αναλογεί, για τον εκτοπισμό των φτωχότερων στρωμάτων;
Έτσι κι αλλιώς, ο κόσμος που θα φύγει από μια περιοχή, θα πάει κάπου αλλού. Οπότε δεν σημαίνει απαραίτητα ότι κάποια «πληρωμένη» τέχνη, μπορεί να διώξει κάποιον άνθρωπο χαμηλού βιοτικού επιπέδου. Ίσα-ίσα που πιστεύω και το αντίθετο. Ένας άνθρωπος που είναι χαμηλού βιοτικού επιπέδου, δεν έχει την ίδια ελευθερία, είτε οικονομική είτε πνευματική, ούτε έχει την ίδια αντίληψη ώστε να παρευρεθεί σε ένα μουσείο ή σε μια γκαλερί ή σε ένα χώρο που υπάρχει η τέχνη. Άρα, όταν η ίδια η τέχνη επικοινωνεί με όλο το εύρος του πολιτισμού μας και της κοινωνίας, τότε κάτι τέτοιο είναι ευτυχία. Διότι για φαντάσου σε σημεία όπου επιβάλλεται το γκρίζο και το άσχημο, το φτωχό και το κατεστραμμένο, να δημιουργείται μια τέχνη η οποία δίνει συναισθήματα και κουλτούρα ακόμα και στον πιο απλό λαό. Από τη μία πλευρά μπορεί να θεωρείται ότι κάποιοι εξαγοράζουν την τέχνη, οπότε την προβάλλουν σε ακριβούς χώρους, αλλά έτσι κι αλλιώς ειδικά η τέχνη του street art, όπου προσπαθούμε να επικοινωνήσουμε αυτή τη στιγμή, γεννήθηκε από τις φτωχές γειτονιές που δεν υπήρχε τόση αστυνόμευση, ούτε υπήρχαν πλούσιοι άνθρωποι που ενοχλούνταν. Και μέσα από αυτούς τους κατεστραμμένους ή τους παλιούς τοίχους, αναδύθηκε μια τέχνη που στην ουσία ήταν σαν τα λουλούδια μέσα σε ένα κατεστραμμένο κτίριο. Θέλοντας να το πάω και πιο βαθιά, θα πω ότι σε ένα από τα πολλά Φεστιβάλ που έχω διοργανώσει, το οποίο ήταν στο Καρλόβασι της Σάμου, μαζευτήκαμε εικοσιπέντε καλλιτέχνες από όλη την Ελλάδα αφιλοκερδώς και δημιουργήσαμε πάνω στα κατεστραμμένα κτίρια ενός χωριού τέχνη που παντρευόταν με την κουλτούρα της περιοχής. Αυτό και μόνο λέει πάρα πολλά για το κατά πόσο η τέχνη μπορεί να «παντρευτεί» με το μέρος και τους ανθρώπους της.
- Υπάρχει μια διχογνωμία στον κόσμο. Κάποιοι εντυπωσιάζονται από τα έργα και άλλοι τα θεωρούν βανδαλισμό. Τα παλαιότερα χρόνια ίσχυε περισσότερο αυτό και αφορά μάλλον μεγαλύτερες ηλικίες. Πώς το εξηγείς;
Οι άνθρωποι οι οποίοι έζησαν σε μια άλλη εποχή, που δεν είχαν συνηθίσει να βλέπουν χρώμα στο χώρο γύρω τους, και μάλιστα είναι αυτοί που έφτιαξαν μια Αθήνα ή μια Θεσσαλονίκη εντελώς γκρίζες, είναι οι ίδιοι άνθρωποι οι οποίοι, λόγω της συνήθειάς τους, αντιδρούν στην αλλαγή. Έχοντας αντιληφθεί ως φυσιολογικότητα το καυσαέριο και την ακουστική φασαρία, τη βαβούρα που υπάρχει στο χώρο, θεωρούν ότι υπάρχει μια βανδαλιστική δράση μέσα από την τέχνη. Να πω ότι διαχωρίζω τον συνθηματισμό και ειδικά το οπαδικό γκράφιτι σε σχέση με το street art που έχει μέσα τον εξευγενισμό της ίδιας της τέχνης. Σίγουρα δεν γίνεται να υπάρχουν ουσιαστικοί βανδαλισμοί σε καθαρά κτίρια με συνθήματα ομάδων ή απλά tags, διότι κάτι τέτοιο διαβρώνει την καθαρότητα του οπτικού πεδίου. Αλλά μέσα από αυτό, βέβαια, βλέπουμε και την κουλτούρα μιας πόλης ή μιας χώρας. Οπότε από τη μία ενοχλεί, από την άλλη καταλαβαίνουμε και τον ίδιο τον πολιτισμό, το πώς ζει, πώς αντιδρά και επικοινωνεί. Όμως, το καθαρό κομμάτι, που είναι ξεκάθαρα το street art, το οποίο είναι καθαρή ζωγραφική, για όσους ανθρώπους αντιδρούν είναι μια κλασική αντίδραση. Κάτι που περισσότερο είχαν συνηθίσει και δεν είχαν τη γνώση στο τι μπορεί να προκύψει αν ένα έργο τέχνης μεγάλων διαστάσεων βρεθεί απέναντι από το κτίριό τους. Γιατί στην ουσία, εξευγενίζει το χώρο, αλλάζει την αρχιτεκτονική του μέρους και δημιουργεί σημείο εστίας, οπότε αλλάζει ο τόπος ο ίδιος.
- Μια και ο λόγος για βανδαλισμούς, παρατηρούμε ότι κάποια έργα καταστρέφονται κατά καιρούς. Ποιοι είναι υπεύθυνοι και γιατί το κάνουν; Υπάρχει τουλάχιστον σεβασμός από τους δημόσιους φορείς για τη δουλειά σας ή υπάρχει περίπτωση να πας στο σημείο μετά από μια-δυο μέρες και ο τοίχος να είναι λευκός; Σου έχει τύχει κάτι τέτοιο;
Έχει παρατηρηθεί ότι υπάρχει σεβασμός από τους δημόσιους φορείς και ειδικά από τον δήμαρχο Αθηνών, ο οποίος κατά καιρούς καθαρίζει και βάφει την πόλη, αλλά αφήνει άθικτα πολλά street art έργα στο δρόμο. Άρα, όχι μόνο υπάρχει σεβασμός, αλλά και μια αόρατη επικοινωνία. Σε ό,τι αφορά το μεγαλύτερο ποσοστό του κόσμου που βανδαλίζει έργα, δεν μπορούμε σίγουρα να πιάσουμε τον καθένα μεμονωμένα για να εξηγήσουμε την εκάστοτε περίπτωση, αλλά το βέβαιο είναι ότι αντιλαμβανόμαστε πως υπάρχει χαμηλό επίπεδο αντίληψης για το τι σημαίνει τέχνη και τι εκπροσωπεί. Υφίσταται πρόβλημα παιδείας σε ό,τι αφορά το κομμάτι της αντίληψης της τέχνης. Και είναι ξεκάθαρο ότι στα δημόσια σχολεία έχουν σχεδόν απαγορεύσει τη ζωγραφική και την τέχνη ή τη μουσική, που είναι και αυτό κομμάτι επικοινωνίας. Οπότε πρέπει κάθε άνθρωπος από μόνος του να επικοινωνήσει με το κομμάτι της τέχνης και να βρει τα στοιχεία του ώστε να το αντιληφθεί. Θεωρώ, λοιπόν, ότι είναι ένα μεγάλο της εκπαίδευσης θέμα. Από κει και πέρα, εννοείται ότι ο καθένας είναι ελεύθερος να πράξει ό,τι πιστεύει. Δεν υπάρχουν αυστηροί κανόνες στη χώρα που ζούμε. Αν ζούσαμε στη Γερμανία, ένας μικρός βανδαλισμός, και πόσο μάλλον ένας βανδαλισμός ενός έργου τέχνης, διώκεται ποινικά. Στην Ελλάδα, βέβαια, δεν υπάρχει κάτι τέτοιο. Οπότε μιλάμε για έναν ελεύθερο κόσμο, που ο καθένας μπορεί να περάσει και να προσθέσει από γυαλιά και μουστάκι σε μια φιγούρα, μέχρι και να το μουντζουρώσει εντελώς. Δυστυχώς, αντιλαμβανόμαστε ότι υπάρχει έλλειψη παιδείας, έλλειψη αντίληψης και παράλληλα μια αυθαίρετη ελευθερία που καταρρίπτει τα όρια του σεβασμού και της κοινωνικής συμφιλίωσης. Γιατί καταλαβαίνω απ’ τα έργα που έχω κάνει εγώ, ότι όταν υπάρχει ένα έργο άθικτο για τρία χρόνια και το βανδαλίζει κάποιος στο τρίτο έτος, πως μπροστά από ένα έργο έχουν περάσει χιλιάδες ή και εκατομμύρια άνθρωποι, ειδικά αν μιλάμε για έργα που βρίσκονται στο κέντρο της Αθήνας και στο Μοναστηράκι. Αν από τα εκατομμύρια ανθρώπους που πέρασαν, βρέθηκε ένας να το βανδαλίσει, καταλαβαίνουμε ότι όλο αυτό αποτελεί και μια εξαίρεση.
- Είχες ποτέ πρόβλημα με το νόμο λόγω κάποιου έργου σου;
Δεν είχα ποτέ μου κάποιο θέμα με τη ζωγραφική που έκανα. Ήταν πάντα αποδεκτή. Τα έργα είναι αρκετά εξευγενισμένα και όμορφα, έτσι ώστε να είναι αποδεκτά από το μεγαλύτερο ποσοστό του συνόλου.
- Ποια η σχέση της τέχνης σου με την πολιτική; Η δική σου καλλιτεχνική έκφραση εμπεριέχει πολιτικά μηνύματα;
Εγώ διαχωρίζω το κομμάτι της street art, που δεν έχει σχέση με το πολιτικό κομμάτι, εν συγκρίσει με το γκράφιτι και το street art που έχει, πράγματι, σχέση με την πολιτική. Και το διαχωρίζω ξεκάθαρα διότι το ένα είναι άμεσο, έχοντας σαφέστατα μηνύματα και στην εμφάνιση και στη στοχοποίηση κάποιων προσώπων ή καταστάσεων, ενώ η τέχνη που αφορά το δικό μου κομμάτι δεν έχει καμία στοχοποίηση κάποιων συνθηκών. Ίσα-ίσα, νομίζω ότι επειδή δεν επικεντρώνεται στο κομμάτι της πολιτικής, είναι πιο ελεύθερο για να δημιουργήσει μια καλύτερη κοινωνία. Δηλαδή, ας φανταστούμε ότι υπάρχει ένας καλλιτέχνης που κάνει πολιτικό γκράφιτι ή street art και επικεντρώνεται στο σήμερα, σε αυτό που ζούμε, περνώντας μηνύματα κατά των συνθηκών. Σίγουρα επικοινωνεί με ένα ποσοστό του λαού και περνάει το μήνυμά του, αλλά εγώ θεωρώ ότι με αυτό το έργο που φτιάχνω (π.χ. στο έργο του Βύρωνα, που έκανα τα τεράστια λουλούδια), μπορούμε να παρομοιάσουμε την τέχνη με την Άνοιξη και την άνθηση των καταστάσεων, μιας θετικής οπτικής που στην τελική «πιάνει» όλο τον κόσμο, όλο το κοινό. Αν από μόνο του είχε ένα μήνυμα να στείλει, θα ήταν «προσπαθήστε όλοι να ζήσετε όσο πιο καλά γίνεται». Γιατί έτσι και η ίδια η κοινωνία, μέσα από τον πολιτισμό της, θα είναι καλύτερη. Εξάλλου, εκείνο που λείπει από τους περισσότερους ανθρώπους είναι η ηρεμία, η ευεξία και η ωριμότητα. Στοιχεία, δηλαδή, που ακόμα και όταν θέλουμε να τα κάνουμε πολιτικοποιημένα, δημιουργούμε ένστικτα πιο επιθετικά. Ενώ αν θα μπορούσαμε να ζωγραφίσουμε πράγματα τα οποία περνούν μόνο θετικά μηνύματα, τότε ίσως υπάρχει πιο καθαρό μυαλό για να σκεφτεί κάποιος πιο επικεντρωμένα στα θέματα της ίδιας της πολιτικής, εφόσον το επιθυμεί.